Girişim Sermayesi Yatırım Fonlarında Kazanç Var Vergi Yok
1. Önsöz
Enflasyonun yakıcı bir şekilde kendini hissettirmesi nedeniyle, dünya üzerindeki irili ufaklı ülkelerden başlayarak, nihayetinde gelişmiş ülkelerin merkez bankaları da harekete geçmek zorunda kaldı, piyasalardan likidite fazlasını emecek daraltıcı politikalar yönünde adım atıp, faiz oranlarını agresif şekilde artırmaya başladılar.
Bizim tarafa bakacak olursak, kurlarda görülen sıçramaların etkisini çok kısa bir sürede enflasyonun hızla tırmanmasıyla görmüş olduk. Geçtiğimiz yıl %20’lerde olan enflasyon oranı, yılın ortasına doğru en son açıklanan resmi verilere göre %73,50’e varmış durumda. Ek bütçe teklifi meclise sunuldu, yeni vergiler yolda geliyor.
Enflasyonun çok yüksek olduğu 70’li yıllardan da hatırladığımız üzere, insanlar birikimlerini ellerinden geldiğince korumaya çalışıyor. Bazı kimseler parasının değerini korumak için gayrimenkul veya otomobil almak yoluna giderken, bazıları daha likit kalmayı tercih ederek altın veya döviz almak yahut kur korumalı mevduat açtırmak yoluna gidebiliyor.
Konuyu ticari işletmeler açısından değerlendirmeye çalışırsak, işletmelerin artan girdi ve işçilik maliyetleri nedeniyle, işletme sermayeleri günden güne eriyor. İşletmeler, bir taraftan maliyetlerindeki artışı mümkün olduğunca satış fiyatlarına yansıtmaya çalışıyor, diğer taraftan ellerinde kalan nakit fazlalarını liradan kaçarak değerini koruyabileceği başka alanlara aktarıyor.
Şirketinizin yapacağı ödemelere ilişkin takvimi de göz önünde bulundurarak, döviz pozisyonu alabilirsiniz veya kolayca nakte dönebilecek diğer alanlara da yönelebilirsiniz. Yahut vade açısından sıkıntınız yoksa kur korumalı mevduat hesabı da açtırabilirsiniz. Ancak, işletmenin hazır değerlerinin enflasyon karşısında erimesini engellemeye çalışırken, yatırımların getirilerinin yanı sıra üzerlerindeki vergi yükünü de dikkate almanız gerekecektir.
Örneğin, döviz pozisyonu aldığınızda kur ataklarına karşı işletmenizi güvence altına almış olabilirsiniz. Ancak, bu durumda her üç ayda bir değerleme yaparak, elde edilecek kur farkları (kambiyo) kazancı üzerinden %23 oranında kurumlar vergisi ödemeniz gerekecektir. İşletmedeki nakdi kur korumalı mevduata yatırsanız, bu defa elde edeceğiniz faiz, kur farkı desteği vb. kazançlar üzerinden kurumlar vergisi ödemeniz söz konusu olmayacak ama bu defa vade sonuna kadar uzunca bir süre paranıza dokunma imkânınız olmayacaktır.
Son zamanlarda yatırım fonlarından elde edilen getirilerin vergiden istisna edilmesini sağlayan bir dizi yasal düzenleme yapıldı. Girişim sermayesi yatırım fonları işletmelere hem enflasyondan korunma olanağı sağlıyor hem de vergi ödemeniz gerekmiyor. Yani kazanç var vergi yok. Ne dersiniz, yapılan düzenlemelere daha yakından bakalım mı?
2. Yatırım Fonlarının Avantajları Neler?
Yatırımların değerini etkileyebilecek güncel ekonomik ve siyasi gelişmeleri izlemek, bu gelişmelere göre uygun olarak anlık rasyonel kararlar almak ve uygulamak o kadar kolay olmasa gerekir. Yatırım fonları profesyonel yöneticiler tarafından yönetilir.
Fonun portföyünü oluşturan kıymetler çeşitlendirilerek bir sepet oluşturulur, bu şekilde risk minimize edilmeye çalışılır. Bunun yanı sıra küçük tasarruflarla alınması mümkün olmayan kazanç potansiyeli yüksek olan menkul kıymetlere yatırım imkânından yararlanılır.
Menkul kıymetlerin kar paylarının tahsili, sermaye artırımlarına katılarak rüçhan haklarının kullanılması, menkul kıymetlerin alımı ve satımı vb. işlemlerle ilgili olarak vakit ve enerji harcamanıza gerek kalmaz.
Ayrıca, fon portföyünde yer alan kıymetlerin değerlerindeki artışların, portföy değerine günlük olarak yansıtılması ve istendiği anda işlenmiş geliriyle hızla paraya çevrilebilmesi gibi özellikler yatırımcılar açısından çok cazip.
3. Yatırım Fonları Kazandırıyor mu? [*]
Yatırım fonlarının son 1 yıllık performanslarına baktığımızda hisse senedi fonlarının üst sıralarda yer aldıkları dikkat çekiyor. Yıllık enflasyon 2022 yılı Mayıs ayında %73,50 olurken çok sayıda yatırım fonunun yüzde 100’ün üzerinde getiri sağladıkları görülüyor.
İstanbul Portföyün Yıldız Serbest Özel Fonu 1 yılda %329 değer kazanırken, Hedef Portföyün Zen Hisse Senedi Yoğun Fonu yatırımcısına %260 getiri sunmuş. Perform Portföy Hisse Senedi Yoğun Fonu ise 1 yılda % 197 yükselmiş. İş Portföy İş Bankası İştirakleri Endeksi Fonu 1 yılda %106 değerlenmiş. Mükafat Portföy BİST 30 Endeksi Hisse Senedi Fonu 1 yıllık süreçte yatırımcısına %82 kazandırmış. [*25 Haziran 2022, Ufuk KORCAN, Dünya Gazetesi]
4. Yatırım Fon ve Ortaklıkları Kurumlar Vergisi Öder mi?
Menkul kıymetler yatırım fonları veya yatırım ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. Ancak, portföy işletmeciliği dışında kalan kazançları ise Kurumlar Vergisi Kanunu hükümleri çerçevesinde vergilendirilir.
Yatırım fonları veya yatırım ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları üzerinden, bu kazançları dağıtılsın veya dağıtılmasın, kurum bünyesinde tevkifata tabi tutulması öngörülmüştür. Ancak, söz konusu tevkifatın oranı “0” (sıfır) olarak belirlenmiştir. Yani fiilen vergi yükü sıfır diyebiliriz.
Anılan fonların istisna kazançları üzerinden %0 (sıfır) da olsa tevkifat yapıldığı için, bu kurumların kâr payı dağıtmaları durumunda, dağıtılan kazançları ayrıca kâr dağıtımına ilişkin vergi kesintisine tabi olmayacaktır.
5. Kurumların Yatırım Fonlarından Elde Ettikleri Kazançlar Vergiye Tabi mi?
Kurumların, tam mükellefiyete tabi girişim sermayesi yatırım fonu katılma payları ile girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının hisse senetlerinden elde ettikleri kar payları kurumlar vergisinden istisnadır. Yapılan son değişiklikle, girişim sermayesi yatırım fonları katılma paylarının fona iadesinden doğan gelirler de 15 Nisan 2022 tarihinden geçerli olmak üzere kurumlar vergisinden istisna edilmiştir.
Kurumların, tam mükellefiyete tabi diğer yatırım fonları katılma paylarından elde ettikleri kar payları 1 Ocak 2022 tarihinden geçerli olmak üzere, katılma paylarının fona iadesinden doğan gelirler ise 15 Nisan 2022 tarihinden geçerli olmak üzere kurumlar vergisinden istisna edilmiştir.
Böylece, girişim sermayesi yatırım fonları ile diğer yatırım fonlarından elde edilen karlar ve katılma paylarının fona iadesinden doğan gelirler üzerinden kurumlar vergisi alınmamasına yönelik uygulama eşitlenmeye çalışılmıştır.
Diğer taraftan, yatırım fonları ile menkul kıymetler yatırım ortaklıklarından, kurumlarca elde edilen kazançlar üzerinden Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 67. Maddesi uyarınca yapılacak kesintinin oranı da %0 (sıfır) olarak uygulanmaktadır.
6. Kurumların Yatırım Ortaklıklarından Elde Ettiği Kazançlar Vergiye Tabi mi?
Kurumların, tam mükellefiyete tabi girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının hisse senetlerinden elde ettikleri kar payları kurumlar vergisinden istisnadır. Buna karşın, kurumların diğer yatırım ortaklıklarının hisse senetlerinden elde ettikleri kar payları bu istisnadan yararlanamaz.
7. Katılma Paylarının Değerlemesinden Kaynaklanan Artışlar Vergiye Tabi mi?
Bilindiği üzere, hisse senetleri ile fon portföyünün en az % 51'i Türkiye'de kurulmuş bulunan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonu katılma payları alış bedeliyle, bunlar dışında kalan her türlü menkul kıymetin borsa rayici ile değerlenmesi gerekmektedir.
Ancak, ülkemizde yatırım fonu katılma payları borsada işlem görmemektedir. Bu tür kıymetlerin değeri günlük olarak bunları ihraç eden kurumlar tarafından ilan edilmekte ve istenildiğinde paraya çevrilebilmektedir. Bu nedenle, portföyünde % 51'den daha az Türk hisse senedi bulunan katılma paylarının değerleme günü itibarıyla yapılacak değerlemesinde, bunların ilgili döneme isabet eden kıst getirilerinin hesaplanarak alış bedeline eklenmesi suretiyle değerlemeye esas alınması gerekmektedir.
Yapılan son değişiklikle, kurumların aktif kıymetleri arasında yer alan girişim sermayesi yatırım fonları katılma payları ile portföylerinde yabancı para birimi cinsinden varlık ve altın ile diğer kıymetli madenler ve bunlara dayalı sermaye piyasası araçları bulundurmayan tam mükellefiyete tabi diğer yatırım fonlarının katılma paylarının değerleme günü itibarıyla değerlemesinden kaynaklanan değer artışları da 15 Nisan 2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere kurumlar vergisinden istisna tutulmuştur.
8. Yatırım Fonları Katılma Paylarının Satışından Doğan Kazançlar Vergiye Tabi mi?
Yapılan son değişiklikle, kurumların en az iki tam yıl süreyle aktiflerinde yer alan, istisna kazançlarına kaynak oluşturan yatırım fonlarının katılma paylarının satışından doğan kazançların %75'lik kısmı da 15 Nisan 2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere kurumlar vergisinden istisna tutulmuştur.
9. Girişim Sermayesi Yatırım Fonları Vergisel Avantajlarda Birkaç Adım Önde
Girişim sermayesi yatırım fonu, nitelikli yatırımcılardan katılma payları karşılığında toplanan paralarla, pay sahipleri hesabına inançlı mülkiyet esaslarına göre Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenmiş varlık ve işlemlerden oluşan portföyü işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri ve girişim sermayesi portföy yönetim şirketleri tarafından süreli olarak kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlıklarıdır.
Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde bulunan firmaların 2021 yılı karlarının %2’si kadar bir tutarı girişim sermayesi yatırım fonları veya ortaklıklarına yahut kuluçka merkezlerine aktarmaları gerekmektedir.
5746 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge indiriminden yararlanan firmaların yararlandıkları Ar-Ge toplamının %2’si kadar bir tutarı, girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları yahut kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan girişimcilere sermaye olarak koymaları gerekiyor.
Ayrıca, girişim sermayesi yatırım fonları vergisel avantajlar açısından diğer yatırım fonlarına göre halen birkaç adım önde. Kurumların, portföyünde yabancı para birimi cinsinden varlık ve altın ile diğer kıymetli madenler ve bunlara dayalı sermaye piyasası araçları bulunan girişim sermayesi yatırım fonlarından elde ettiği kazançlar kurumlar vergisinden istisna iken, portföy yapısı belirtilen şekilde olan diğer yatırım fonlarından elde edilen kazançlar kurumlar vergisine tabi tutulacaktır.
Daha açık bir şekilde ifade etmek gerekirse, diğer yatırım fonlarının portföylerinde yabancı para birimi cinsinden varlık ve altın ile diğer kıymetli madenler ve bunlara dayalı sermaye piyasası araçları bulunması durumunda, kurumların bu tür yatırım fonlarından elde edeceği kar payları ile katılma paylarının fona iadesinden elde edecekleri gelirler kurumlar vergisine tabi tutulacaktır. Ayrıca, bu esaslar değerleme günü yapılacak değer artış kazançları açısından da geçerli olacaktır.
Şimdi gelin karşılaştırmalı bir örnek verelim ki konu daha iyi anlaşılsın.
Gelişim AŞ nakit fazlalarını değerlendirmek üzere; eurobond ağırlıklı yatırım fonu, emtia (altın) yatırım fonu ve döviz varlıkları da olan hisse yoğun fon ve döviz varlıkları da olan girişim sermayesi yatırım fonu almış olsun. Diyelim ki bu fonların her birinden 100.000.- TL kazanç elde etmiş olsun, bu durumda hangisi vergisel olarak avantajlı görelim.
Eurobond ağırlıklı yatırım fonu dövize bağlı olduğu, emtia (altın) yatırım fonu kıymetli maden içerdiği, hisse fonun da döviz cinsinden varlıkları olduğu için, söz konusu yatırım fonları aktiflerinde bulunduran firmaların kazançları üzerinden %23 oranında olmak üzere 23.000.- TL tutarında kurumlar vergisi ödemesi gerekecektir. Oysa, döviz varlıkları da olan girişim sermayesi yatırım fonundan elde edilen kazanç kurumlar vergisinden istisna olduğu için, vergi ödenmesi gerekmeyecektir.
Yukarıda belirtilen hususlar aşağıda özet tablo halinde gösterilmiştir.
|
Yatırım Fonu |
Kar Payı |
Kar Payında Vergi |
Fona İade Kazancı |
Fona İade Kazancında Vergi |
Değer Artış Kazancı |
Değer Artış Kazancında Vergi |
|
Eurobond YF |
100.000 |
23.000 |
100.000 |
23.000 |
100.000 |
23.000 |
|
Altın YF |
100.000 |
23.000 |
100.000 |
23.000 |
100.000 |
23.000 |
|
Döviz Varlığı Olan Hisse YF |
100.000 |
23.000 |
100.000 |
23.000 |
100.000 |
23.000 |
|
Döviz Varlığı Olan GSYF |
100.000 |
0 (Sıfır) |
100.000 |
0 (Sıfır) |
100.000 |
0 (Sıfır) |
10. Sonsöz
İşletmelerin nakit veya nakde çevrilebilir değerlerini, enflasyondan korumak üzere yatırım fonlarında değerlendirilmesi durumunda, vergisel ne tür avantajlardan yararlanabileceğini özetlemeye çalıştık. Konuya ilişkin varsa soru ve sorunlarınızı bekliyoruz.
Saygılarımızla,